آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که بزرگترین تفاوت میان یک انبار موفق و یک انبار ناکارآمد، در چیدمان قفسه‌ها و مسیرهای حرکت لیفتراک‌ها نهفته است؟ انبار قلب تپنده زنجیره تأمین هر کسب‌وکاری است و نحوه سازماندهی فضای داخلی آن، به طور مستقیم بر سرعت انجام سفارشات، دقت موجودی، هزینه‌های نیروی کار و مهم‌تر از همه، رضایت مشتری تأثیر می‌گذارد. یک چیدمان ضعیف می‌تواند باعث اتلاف زمان زیادی در مسیرهای طولانی و بیهوده برای برداشتن کالا شود و در نهایت حاشیه سود شما را به شدت کاهش دهد. در مقابل، یک جانمایی و چیدمان انبار که بر اساس اصول علمی و متناسب با نوع کالاها طراحی شده باشد، می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را تا حد چشمگیری پایین آورده و ظرفیت انبار را بدون نیاز به ساخت‌وساز جدید، به طرز شگفت‌انگیزی افزایش دهد. در این مقاله، ما به شما نشان می‌دهیم که متداول‌ترین و مؤثرترین انواع چیدمان انبار کدام‌اند و چگونه می‌توانید با انتخاب درست، انبار خود را به یک مرکز کارآمد و پرسود تبدیل کنید.
دلیل اهمیت چیدمان و جانمایی در انبار
انبار های بزرگ و کوچک یکی از بخش های مهم و اصلی در محیط های صنعتی و نیمه صنعتی و کارگاه ها و حتی فروشگاه های بزرگ می باشد که برای چیدمان و دپوی کالا و اقلام مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. در حالت استاندارد این انبارها شامل چندین ردیف قفسه های چند طبقه می باشند و گاها بدون قفسه طراحی می گردند. در هر صورت چیدمان و جانمایی در انبار اگر با روش های استاندارد انجام نشود چالش های متعددی را ایجاد می کند. مهم ترین دلایلی که باعث میشود به نحوه چیدمان کالا و اقلام مختلف در انبار تا این اندازه توجه شود عبارتند از:
- دسترسی آسان به کالا و صرفه جویی در زمان ورود و خروج کالا
- جلوگیری از سقوط و ریزش کالاها به دلیل چیدمان غیر استاندارد
- ممانعت از تخریب اقلام دارای تاریخ انقضا در انبار با خروج به موقع از قفسه انبار
- انبارگردانی آسان
- امدادرسانی آسان در صورت بروز حوادث مختلف به دلیل قرار گرفتن کالاها در فضای مناسب و دور از محل رفت و آمد افراد
- بالا بردن راندمان و کارایی پرسنل انبار
اصول چیدمان و جانمایی در انبار (استاندارد چیدمان کالا در انبار)
برای رسیدن به هر یک از اهداف بالا، لازم است روش مناسب را برای چیدمان کالاها انتخاب کنید. چون متناسب با شرایط انبار و نوع و ابعاد و اندازه کالا روش چیدمان و جانمایی در انبار متفاوت خواهد بود. در حالت کلی بهترین روش جانمایی کالا در انبار باید بر اساس اصول و استانداردهای زیر انجام شود:
چیدمان انبار بر اساس وزن کالا
قفسه های انبار از جمله قفسه بندی پالت راک و غیره همگی دارای قدرت تحمل بالایی هستند. اما بای سهولت در جا به جایی کالاها در تمام قفسه ها بهتر است به وزن آنها توجه شود. یکی از بهترین روش های جانمایی در انبار، چیدمان کالاهای سنگین در ردیف های پایین قفسات می باشد. با این انتخاب نه تنها جا به جایی آسان تر انجام میشود، بلکه فشار کمتری به طبقات پایین وارد خواهد شد و احتمال ریزش و سقوط تا حد زیادی کم میشود.
جانمایی در انبار بر اساس تاریخ انقضاء
از دیگر فاکتورها و اصول مهم در چیدمان کالا در انبار، توجه به تاریخ انقضای آنها می باشد. این مساله در مواد غذایی و دارویی و بهداشتی اهمیت بسیار بالایی دارد. چون خروج دیرهنگام آنها در نهایت می تواند منجر به فاسد شدن کالا شده و خسارت مادی زیادی را به همراه دارد. دقت داشته باشید که برای چیدمان و جانمایی کالاهای دارای تاریخ انقضا باید به نوع قفسه ها نیز توجه شود و گزینه هایی را انتخاب کنید که سیستم fifo در آنها قابل اجرا باشد.
حتما بخوانید: بهترین روش چیدمان قفسه های انبار
توجه به ماشین آلات حمل کالا
در انبارهای بزرگ و کوچک با توجه به نوع و اندازه و ابعاد کالا و قفسه های موجود در آن از روش های مختلفی برای جا به جایی و حمل کالا استفاده میشود. به طوریکه در اغلب انبارهای بزرگ صنعتی از لیفتراک و بالابر بای این منظور استفاده میشود و برای قفسه بندی راک کفپوشدار سبک و سنگین اپراتور انسانی این کار را انجام می دهد. به همین دلیل در نحوه چیدمان و جانمایی در انبار باید به نوع تجهیزات در دسترس در انبار توجه شود.
در انبارهای فاقد لیفتراک و بالابر تا حد امکان تعداد طبقات قفسه ها باید کاهش یابد و اقلام مختلف به صورت ردیفی در طبقات پایین دسته بندی و چیده شوند. در صورت وجود لیفتراک می توان کالا با اندازه و ابعاد مختلف را در طبقات بالاتر قرار داد و محدودیتی در این زمنیه وجود ندارد.
جانمایی در انبار بر اساس سیستم کدینگ
در چیدمان کالاهای مختلف در انبار، دسترسی و آمارگیری آسان اهمیت بالایی دارد و به همین دلیل از سیستم های کدگذاری استفاده میشود. در این انبارها بر اساس کدهای اختصاص یافته به کالاها در ردیف های مناسب قرار گرفته و براحتی نیز قابل ردیابی هستند. توجه داشته باشید که کالاهای دارای باردکد باید به گونه ای چیده شوند که اسکن بارکد آنها با چالش مواجه نشود. چیدمان در این شرایط باید به گونه ای باشد که پرسنل انبار درون بالابر و لیفتراک یا در حین تردد در راهروها با دستگاه های مخصونص بتوانند این کار را انجام دهند.
بیشتر بخوانید: قفسه بندی فروشگاه لوازم یدکی خودرو
چیدمان بر اساس موقعیت های مختلف در انبار
قبل از انتخاب هر یک از روش های چیدمان و جانمایی در انبار ابتدا باید بتوانید موقعیت های مختلف یک کالا را در آن محیط بررسی کنید. با بررسی منطقه بارگیری و تخلیه کالا، پذیرش، ذخیره سازی، آماده سازی برای خروج و تحویل کالا به خروجی انبار در نهایت باید بتوان روش و مکان مناسب را برای چیدمان کالاها انتخاب کرد.
دقت به نحوه تردد افراد و ماشین آلات
در انبارهای دارای قفسه بندی لازم است بخشی به عنوان راهرو در نظر گرفته شود تا ماشین آلات و پرسنل انبار براحتی بتوانند در آن تردد کنند. چیدمان در قفسه های انبار، باید به گونه ای انجام شود که کالا در قاب بیرون نباشد و مانع تردد قرار نگیرد. در انبارهایی که بارها به صورت فله ای بدون قفسه چیدمان میشوند، جانمایی در انبار باید با رعایت اصول ایمنی و ایجاد فضای تردد آسان برای افراد و ماشین آلات صورت گیرد.
انواع چیدمان و جانمایی در انبار
بر اساس آنچه در طول متن به آن اشاره شد، چند روش رایج برای چیدمان و جانمایی در انبار وجود دارد که عبارتند از:
چیدمان انبار به روش fifo
همان طور که اشاره شد، در جانمایی کالاها در انبار باید به تاریخ انقضا توجه شود تا از خسارت های مادی جلوگیری گردد. یکی از روش های چیدمان برای این نوع از کالاها FIFO می باشد. در این روش کالاهایی که ابتدا چیده میشوند، زودتر از بقیه نیز از قفسه و انبار خارج خواهند شد.
چیدمان در انبار به روش LIFO
در بسیاری از مواقع کالاهای موجود در انبارها دارای تاریخ انقاضا نمی باشند و اولویت برای ورود و خروج آنها وجود ندارد. در این صورت می توان سیستم LIFO را اجرا کرد که با ساختار بسیاری از قفسه های انبار تناسب دارد. در این روش کالاهایی که ابتدا چیده میشوند، دیرتر از سایر اقلام از قفسه خارج خواهند شد.
جانمایی در انبار با روش BY ORDER
در انبار فروشگاه ها و مغازه ها که تعداد کالا کم می باشد، بهترین روش چیدمان، BY ORDER است. به طوریکه به هر یک از کالاها در هر زمان می توان براحتی دسترسی داشت. در سیستم قفسه بندی پیچ و مهره ای این روش چیدمان و جانمایی قابل اجرا است.
چیدمان شبکه‌ای (Grid Layout)
چیدمان شبکه‌ای که به آن چیدمان بلوکی یا راهرو مستقیم نیز گفته میشود، متداول‌ترین و شاید ساده‌ترین نوع جانمایی انبار است. در این مدل، قفسه‌ها و راهروها به صورت موازی و متقاطع، یک شبکه منظم و مستطیلی ایجاد می‌کنند. این ساختار، فضایی بسیار منظم و سازمان‌یافته به وجود می‌آورد که امکان ذخیره‌سازی با تراکم بالا را فراهم می‌سازد. از مزایای اصلی چیدمان شبکه‌ای، سادگی طراحی و سهولت مسیریابی برای اپراتورهای جدید است، زیرا مسیرها به صورت مستقیم و قابل پیش‌بینی هستند. این نوع چیدمان برای انبارهایی که حجم زیادی از یک نوع کالا را نگهداری می‌کنند و نیاز به استفاده حداکثری از فضای کف دارند، بسیار مناسب است. با این حال، بزرگترین ایراد این چیدمان این است که در اغلب موارد، کارکنان مجبورند برای دسترسی به یک کالا، کل طول راهروها را طی کنند که می‌تواند مسیر پیمایش را به صورت غیرضروری طولانی کند و کارایی برداشتن کالا را کاهش دهد.
چیدمان U-شکل (U-Shaped Layout)
چیدمان U-شکل یک الگوی محبوب و کارآمد برای جانمایی انبار است که در آن نقاط ورود (دریافت کالا) و خروج (ارسال کالا) در یک سمت از ساختمان و نزدیک به هم قرار میگیرند. جریان کالا در این چیدمان به صورت یک حرف U یا نعل اسب در داخل انبار حرکت می‌کند، به این صورت که کالاها از نقطه ورود به سمت انتهای انبار رفته، در آنجا ذخیره میشوند و سپس به سمت نقطه خروج در همان نزدیکی نقطه ورود باز می‌گردند. مزیت اصلی این مدل، مدیریت آسان‌تر و متمرکزتر بر نیروی کار و تجهیزات است، زیرا فعالیت‌های دریافت، بازرسی و ارسال کالا در یک منطقه محدود انجام میشود. این مدل به ویژه برای انبارهایی با حجم بالای کالا و تمرکز بر سرعت خروج، بسیار مؤثر است، زیرا مسیرهای جابجایی بین قفسه‌ها و ایستگاه ارسال بسیار کوتاه میشوند.
چیدمان جریان (Flow Layout)
چیدمان جریان یا خطی، یک الگوی جانمایی انبار است که در آن کالاها از نقطه ورود در یک سمت انبار، به صورت خطی و مستقیم تا نقطه خروج در سمت دیگر انبار حرکت می‌کنند. این مدل شبیه یک خط تولید است و تمامی مراحل (دریافت، بازرسی، ذخیره‌سازی، برداشتن و ارسال) به صورت دنباله‌ای پشت سر هم قرار گرفته‌اند. چیدمان جریان برای انبارهایی که دارای حجم بالایی از یک نوع کالا یا خطوط تولید هستند و کالاهای آنها نیازمند پردازش و عملیات متعدد در داخل انبار است، بسیار ایده‌آل است. این مدل، ساده‌ترین و مستقیم‌ترین مسیر ممکن را برای کالا تضمین می‌کند و از هرگونه بازگشت یا حرکت خلاف جهت جلوگیری می‌نماید که این امر به خودی خود باعث کاهش احتمال گم شدن کالا و خطای عملیاتی میشود.
نتیجه گیری
بر اساس آنچه در طول متن به آن اشاره شد، بهترین روش چیدمان و جانمایی در انبار به نوع، ابعاد و اندازه کالا، تعداد و نوع ماشین آلات و تجهیزات موجود در انبار و ویژگی های محیطی انبار بستگی دارد. از جمله روش های رایج برای چیدمان کالاها می توان به سیستم FIFO، HIFO و BYORDER اشاره کرد. انتخاب درست چیدمان و جانمایی انبار، تصمیم‌گیری است که نمی‌توان آن را به شانس واگذار کرد. همانطور که دیدیم، هر یک از الگوهای شبکه‌ای، U-شکل و جریان دارای مزایا و معایب خاص خود هستند و انتخاب نهایی باید بر اساس عواملی چون نوع کالاها، الگوی گردش موجودی، حجم عملیات و محدودیت‌های فیزیکی ساختمان انبار صورت گیرد. یک چیدمان خوب، سرمایه‌گذاری است که هزینه‌های سربار را کاهش می‌دهد، بهره‌وری کارکنان را افزایش می‌دهد و در نهایت، حاشیه سود شما را به طور پایدار بهبود می‌بخشد. با تحلیل دقیق نیازهای عملیاتی خود و اجرای یک طرح جانمایی مناسب، می‌توانید انبار خود را به یک دارایی استراتژیک و یک منبع مزیت رقابتی تبدیل کنید.
